Om Tryggingsmekanismane

Føresetnader og rammer og å auke tollsatsar, er angitt av tryggingsmekanismane til Verdshandelsorganisasjonen (WTO) og tryggingsmekanismane ved import av landbruksvarer frå utviklingsland (GSP).

Landbruksdirektoratet overvaker derfor importen av landbruksvarer. WTO-tryggingsmekanismen har vorte utløyst éin gong, og GSP-tryggingsmekanismen har aldri vore utløyst.

WTO-tryggingsmekanismen

WTO-tryggingsmekanismen gir Landbruksdirektoratet styresmakt til å setje i verk vernetoll, det vil seie ein auka tollsats utover ordinære tollsatsar. Ein stor auke i import samanlikna med historisk import gir grunnlag for utløysing av mekanismen.

WTO-tryggingsmekanismen er heimla i  forskrift 17. desember 1998 nr. 1448 om økning i tariffmessig toll - beskyttelsestoll - på landbruksvarer (forskrift om beskyttelsestoll). 

Iverksetjing av tiltak

§ 5 i forskrift om vernetoll presiserer når Landbruksdirektoratet kan gi volumbasert vernetoll:

  • når importvolumet for eit produkt i inneverande kalenderår (årets import) er 125 prosent eller meir av gjennomsnittleg import av eit produkt i dei siste tre år, slik ho kjem fram i Statistisk sentralbyrås importstatistikk (historisk import), eller
  • når importen i år er 110 prosent eller meir av historisk import, og marknadstilgangen for eit produkt er større enn 10 prosent men mindre enn eller lik 30 prosent, eller
  • når importen i år er 105 prosent eller meir av historisk import, og marknadstilgangen for eit produkt er større enn 30 prosent.

Sjølv om vilkåra for utløysing WTO-tryggingsmekanismen er oppfylt er det også ein føresetnad for å utløyse mekanismen at importen medfører vesentleg marknadsforstyrring eller fare for vesentleg marknadsforstyrring.

Det finst enkelte unntak der vernetollen ikkje kan påleggjast.

Fastsetjing av vernetoll

Når det gjerst vedtak om vernetoll skal Landbruksdirektoratet straks kunngjere dette gjennom rundskriv, jf. § 9. Dette rundskrivet skal innehalde opplysningar om storleiken på vernetollen og perioden vedtaket gjeld for. Vidare presiserer forskrifta at det skal gå minst 2 arbeidsdagar frå vedtaket om iverksetjing av vernetoll fattast og til det vert sett i verk.

Volumbasert vernetoll kan ikkje overstige ein tredel av den ordinære tollsatsen som gjeld for det året tiltaket vart treft for, og kan ikkje påleggjast utover kalenderåret vernetollen vert sett i verk.

GSP-tryggingsmekanismen

GSP-tryggingsmekanismen gjeld import av landbruksvarer frå utviklingsland omfatta av den norske ordninga for generelle tollpreferansar (GSP-ordninga). GSP-tryggingsmekanismen gjeld import innanfor GSP-ordninga der det oppstår eller er fare for «vesentleg marknadsforstyrring». Her skal Landbruksdirektoratet sende eit grunngitt forslag om heil eller delvis oppheving av preferansetollbehandlinga til Landbruks- og matdepartementet. Departementet avgjer deretter om tryggingstiltak skal setjast i verk.

Formålet med GSP-tryggingsmekanismen er å unngå innanlandske marknadsforstyrringar forårsaka av preferansetollbehandling ved import av varer innanfor GSP-ordninga, samtidig som ho varetek målsetjinga om å leggje til rette for auka import frå utviklingslanda.

GSP-tryggingsmekanismen er heimla i forskrift 7. mars 2008 nr. 228 om sikkerhetsmekanisme ved import av landbruksvarer fra utviklingsland omfattet av ordningen for generelle tollpreferanser (forskrift om GSP ved import fra u-land).

Iverksetjing av tiltak

Tiltaket skal brukast likt overfor alle utviklingsland omfatta av GSP-ordninga, men land som er omfatta av nulltollordninga innanfor GSP-ordninga kan få fritak frå tiltaket. Varigheita av tiltaket skal avgrensast til det som er nødvendig for å fjerne marknadsforstyrringa, og ikkje lenger enn eitt år. Sendingar som kan dokumenterast å vere undervegs i samsvar med kontrakt inngått før tiltaket vart kunngjort skal ikkje omfattast av tiltaket.

Dersom ei landbruksvare med GSP-preferansetoll medfører vesentleg marknadsforstyrring eller fare for vesentleg marknadsforstyrring kan Landbruksdirektoratet sende eit grunngitt forslag om bruk av tryggingsmekanismen til Landbruks- og matdepartementet (LMD). LMD kan deretter setje i verk dei tiltaka som er nødvendige for å fjerne denne marknadsforstyrringa, under dette heilt eller delvis oppheva preferansetollbehandlinga med omgåande verknad.