Skogskjøtsel

Skogeigar sitt ansvar

Forynging av skog handlar om å sikre tilfredsstillande etablering av ny skog etter hogst.

Krava til forynging omfattar mellom anna:

• tilfredsstillande forynging innan tre år etter hogst
• at det er samsvar mellom hogstform og foryngingsmetode

Tilrådd plantetal og minste lovlege plantetal

Ved etablering av ny skog etter hogst er det angitt eit tilrådd plantetal og minste lovlege plantetal. Dette gjeld både ved naturleg forynging og ved planting, og talet er ulikt for dei ulike treslaga på ulike bonitetar.

Gran- og/eller lauvtredominert skog

Bonitet: G26-G20

Tilrådd plantetal per dekar	300-180
Minste lovlege plantetal per dekar	150

Bonitet: G17-G14

Tilrådd plantetal per dekar	230-130
Minste lovlege plantetal per dekar	100

Bonitet: G11-G6

Tilrådd plantetal per dekar	140-60
Minste lovlege plantetal per dekar	50

Furudominert skog

Bonitet: F20-F17

Tilrådd plantetal per dekar	340-190
Minste lovlege plantetal per dekar	150

Bonitet: F14-F11

Tilrådd plantetal per dekar	240-120
Minste lovlege plantetal per dekar	100

Bonitet: F8-F6

Tilrådd plantetal per dekar	130-80
Minste lovlege plantetal per dekar	50

 

Forynging av skog er eit viktig ledd i å sikre ei berekraftig forvaltning av skogressursane og eit av dei viktigaste tiltaka som skogeigar gjer i skogen. Forsømt forynging kan gi tapt produksjon, kvalitet og inntekt.

Forynging er prosessen med å få opp ny skog etter ein hogst (foryngingshogst). Dette kan gjerast ved:

• planting
• naturleg forynging
• såing

Førebuande arbeid

Forynginga bør planleggast før hogst. Korleis arealet skal foryngast, blir i stor grad bestemt av naturgitte tilhøve på veksestaden og val av hogstform. Skogkurs har mellom anna informasjon om hogstformer på nettsidene «Kunnskapsskogen».

Markriving

Å førebu forynginga ved markriving betyr at skogsjorda blir arbeida slik at mineraljorda blir flekkvis blottlagd. Det gir gode spireplassar for frø eller planteplassar for småplanter. Markriving kan på den måten vere eit effektivt tiltak for å oppnå tilfredsstillande forynging ved planting, såing og naturleg forynging. Markriving bør primært utførast der humuslaget er tjukkare enn 3 centimeter.

Fordelar ved markriving

Riktig utført markriving kan betre spiretilhøva og veksten for småplantene, og redusere risikoen for frostskadar, billeåtak og konkurrerande vegetasjon. Skogkurs har tilgjengeleg informasjon om markriving og økonomiske verknadar av tiltaket, på sine nettsider «Kunnskapsskogen».

Nokre foryngingsfelt har dei siste åra blitt råka av åtak frå gransnutebilla (Hylobius abietis) på nyplantingar. Billa lever mellom anna av å gnage bork av små furu- og granplanter. Forsking viser at gransnutebilla unngår markrivingsflekkane, og markriving er på denne måten eit effektivt og miljøvennleg alternativ til å bruke kjemiske plantevernmiddel mot gransnutebilla.

Omsyn ved markriving

Ved markriving må skogeigar ta omsyn til

• biologisk viktige område
• friluftsliv
• erosjonsfare
• kulturminne

Omsyna er nærmare skildra i Norsk PEFC Skogstandard. På dei same nettsidene finn du også meir informasjon om andre krav og om sertifiseringsorganet PEFC.

Du kan sjølv undersøkje om det finst kjende kulturminne på eigedomen, under fana Skogportalen i Kilden (NIBIO).

Planting

Ved å plante ny skog etter hogst, nyttar du raskt skogen si eiga produksjonsevne (bonitet). Om ikkje tilhøva ligg til rette for naturleg forynging, vil det som regel vere mest lønnsamt å plante ny skog på dei fleste bonitetar. Mest lønnsamt vil det vere å plante på dei beste bonitetane.

Dei fleste planter som seljast i dag, er foredla fram for å gi betre kvalitet og auka produksjon. Foredla plantemateriale kan gi 10-15 prosent betre vekst. Vegetasjonstype og bonitet vil gi ein god peikepinn på kva treslag du bør velje. Kor tett du bør plante for å sikre tilfredsstillande forynging er også avhengig av bonitet. Som regel vil det vere mest lønnsamt å plante ut tilrådd plantetal, heller enn å berre dekkje minimumskravet.

Skogkurs har laga ein rettleiar om planting, som kan hjelpe deg til å ta dei riktige avgjerslene i din skog. Om du markriv felta først, vil du få fleire gode planteplassar og med det mindre avgang/tap.

Planting av utanlandske treslag

Føresegner om planting av utanlandske treslag er regulerte i forskrift om utsetting av utenlandske treslag til skogbruksformål. Dette gjeld også juletre- og pyntegrøntproduksjon. Føremålet med føresegnene er å hindre at utsetjing av utanlandske treslag kan føre med seg uheldige konsekvensar for naturmangfaldet.

Skogeigarar som ynskjer å plante utanlandske treslag, må søkje Statsforvaltaren om løyve. Søknad må sendast på fastsett skjema seinast to månadar før utsetjinga etter planen skal skje. Miljødirektoratet er klageinstans for enkeltvedtak som er fatta med heimel i forskrifta.

Tettare planting som klimatiltak

Tiltaket er ein del av ordinær skogplanting etter hogst, og medfører ikkje nye måtar å bruke hogstareala på. Tilskot til tettare planting skal bidra til økt binding av CO2 gjennom optimal utnytting av produksjonsevna til skogen. Ein auke i tretettleik utover det optimale vil ha redusert klimaeffekt og er difor ikkje omfatta av tilskotsordninga. Alle skogeigarar som har meir enn 10 dekar produktiv skog og som har oppfylt kravet om minste tillatne plantetal, kan søkje om tilskot til tettare planting som klimatiltak.

Tilskotsordninga har som mål å auke plantetalet ved forynging av eksisterande skogareal.  Skogeigarar som plantar inntil 50 planter per dekar utover eit fastsett, bonitetsavhengig minimumstal kan få tilskot. Satsane for tilskotet fastsettast årleg.

Naturleg forynging

Naturleg forynging betyr at skogeigar legg til rette for at ny skog kan etablerast ved hjelp av frø frå tre som er sett att etter hogst (frøtre) og frå kantar med eldre skog inntil hogstfeltet.

Etablering av naturleg forynging krev planlegging og god kunnskap om dei naturgitte tilhøva på veksestaden. For å lykkast med naturleg forynging, må ein sette att ei tilstrekkeleg mengd av stormsterke frøtre i- eller i inntil feltet som skal foryngast. Hogstformene småflatehogst, frøtrestillingshogst, skjermstillingshogst og bledningshogst kan gi gode tilhøve for naturleg forynging, når tilhøva elles – vegetasjonstype, jordbotn og klima – ligg til rette for det.

Naturleg forynging kan vere eit rimeleg foryngingsalternativ, men det inneber ofte at skogeigar må vente lenger på å få opp ny skog enn ved planting. Dersom markriving blir utført etter hogst, spesielt på mark med relativt tjukt humuslag, vil det gi fleire spireplassar og med det betre tilhøva for naturleg forynging.

Såing

Såing av frø er mest aktuelt der dei naturgitte tilhøva gjer det vanskeleg å få opp naturleg forynging. Det kan til dømes vere i høgareliggjande strøk, der det går lang tid mellom gode frøår. Det vil i dei fleste tilfelle vere nødvendig å markrive før såing. Såing er lite brukt som foryngingsmetode.

Aktuelle tilskotsordningar

Skogeigar kan bruke midlar på skogfondskontoen sin til å finansiere foryngingstiltak som planting, såing og markriving. Ved bruk av skogfond til desse foryngingstiltaka blir berre 15 prosent av beløpet frå skogfond inntektsført og skattlagt. Resten er skattefritt.

Les meir om korleis skogfond fungerer og kva tiltak som kan dekkjast med skogfond.

Enkelte kommunar gir tilskot til foryngingstiltak som planting, såing og markriving.

Søkje tilskot til forynging av skog (skogkultur)

Skogeigar sitt ansvar

Ungskogpleie handlar om å vareta og utvikle dei moglegheitene som ligg i det aktuelle bestandet.

I ungskogpleia gjer skogeigaren val som avgjer kva eigenskapar framtidsbestandet vil få for skogbruksformål. I tillegg kan vala få konsekvensar for bruk av skogen til rekreasjonsføremål, og for skogen som livsmiljø for artar. Det er difor viktig å ta omsyn til fleire bruksområde og føremål i ungskogpleia.

Treslagsfordeling

For det biologiske mangfaldet i skog er det viktig med variasjon i treslag, og ein lauvskogandel på minimum 10 prosent er ønskeleg.

I tillegg til kravet til lauvskogandel, set Norsk PEFC Skogstandard krav til at treslagssamansetninga skal vere tilpassa eigenskapane på veksestaden. Dette betyr at skogeigar må vurdere om det skal leggast til rette for eigne lauvtrebestand, lauvtre i grupper og einskilde lauvtre. Der tilhøva ligg til rette, er det ønskeleg med ei blanding av gran og furu.

Innslag av spreidde lauvtre i barskogen kan gi dårlegare stabilitet, ved at det blir danna «lommer» som vinden kan få tak i. Når barskogen blir eldre, kan lauvskogen snart bli konkurrert ut. Med omsyn til stabilitet i bestandet og ulik vekstrytme mellom treslaga, kan det difor vere føremålstenleg å la lauvskogen stå i grupper eller eigne bestand. Blanding av furu i grandominerte bestand gir betre stabilitet enn i reine granbestand.

Kantsoner

Kantsonene har ein viktig funksjon som skjul og som økologiske korridorar for mange artar, og er difor spesielt viktige. I etablerte kantsoner skal ein normalt ikkje utføre ungskogpleie; her skal kantsona få utvikle seg så naturleg som mogleg. Etter føresegnene i skogsertifisering og lovverk, skal skogeigar ved skogbehandlinga ta vare på og/eller utvikle ei fleirsjikta kantsone mot myrer, vatn og vassdrag og kulturlandskap. Med fleirsjikta kantsone meiner ein tre og buskar i forskjellige høgdesjikt. For å utvikle ei fleirsjikta kantsone, kan ein setje att lauvtre i ungskogpleia.

Friluftsliv - rydd opp langs stiar

Både sertifisering og lovverk seier at det skal ryddast langs stiar og skiløyper ved skogbrukstiltak som ungskogpleie. Med stiar meiner ein stiar som er merkte, stiar som er synlege i kartserien N50, har tilsvarande bruk eller stiar som er tydelege i terrenget.

For meir informasjon om regelverket, sjå aktuelle kravpunkt etter Norsk PEFC Skogstandard og forskrift om berekraftig skogbruk.

Ungskogpleia set fokus på å betre veksttilhøva for framtidstrea, det vil seie dei trea som ut frå treslag og kvalitet vil gi størst mogleg verdi for skogeigar.

Etter kvart som trea veks, vil dei konkurrere om ressursar som ljos, vatn og næring. Dette gjeld både om skogeigar satsar på naturleg forynging eller planting. Ved ungskogpleie ryddar ein plass til framtidstrea ved å fjerne uønskte tre og annan konkurrerande vegetasjon. På den måten unngår ein skade eller hemming av framtidstrea, og legg grunnlag for optimal vekst og kvalitet på det som ein dag skal bli hogstmogen skog.

Ungskogpleia er avgjerande for kva moglegheiter ein har til å påverke vekst, kvalitet og stabilitet ved framtidig skogbehandling. Ved å gi framtidstrea plass til å utvikle krone og rotsystem på eit tidleg stadium, får ein god stabilitet. Dette reduserer risikoen for vindfall, spesielt om ein planlegg å tynne bestandet i framtida.

Ungskogpleie kan utførast ein til tre gonger, første gong normalt når trea er mellom 1 og 4 meter høge. Talet på inngrep er avhengig av kor fort konkurrerande vegetasjon veks. Kostnadane ved ungskogpleie er i stor grad bestemt av tremengd og trehøgd. Det kan difor ofte vere rimelegare å gjere to inngrep, enn eitt seint inngrep. Skogkurs har laga ein rettleiar om ungskogpleie, som kan hjelpe deg å ta rette avgjerder i skogen din.

Skogbruksplanen er eit godt verktøy når skogeigar skal identifisere areal med behov for ungskogpleie. Bestand i hogstklasse 2 (klassifisering av ungskog) er mest aktuelle. Har skogeigar ein eldre skogbruksplan, bør også areal i hogstklasse 1 (skogsmark under forynging) vurderast. Manglar du skogbruksplan, eller har du en utdatert skogbruksplan, ta kontakt med landbrukskontoret i kommunen din, for å få vite når neste skogbruksplanprosjekt skal gjennomførast.

Aktuelle tilskotsordningar

Skogeigar kan bruke midlane på skogfondskontoen til å finansiere ungskogpleie. Ved bruk av skogfond til finansiering av ungskogpleie, blir berre 15 prosent av beløpet frå skogfondet inntektsført og skattlagd. Resten er skattefritt.

Informasjon om korleis skogfondet fungerer og kva tiltak som kan dekkjast med skogfond

De fleste kommunar har tilskot til ungskogpleie

Søkje om tilskot til ungskogpleie

Skogeigar sitt ansvar

Tynning handlar om å betre vekst og kvalitet på dei trea som vil gi høgast verdi ved hogst.  

Ved tynning gjer skogeigar val som er avgjerande for produksjon og kvalitet i framtidsbestandet. I tillegg kan vala få konsekvensar for bruk av skogen til rekreasjonsføremål, og for skogen som livsmiljø for artar. Det er difor viktig å ta omsyn til fleire bruksområde og føremål ved tynning.

Treslagsfordeling

For det biologiske mangfaldet i skog er det ønskeleg med variasjon i treslagssamansetninga.

I tillegg til krav til lauvskogandel, set skogsertifiseringa krav til at treslagssamansetninga skal vere tilpassa eigenskapane på veksestaden. Dette betyr at ein ved tynning må vurdere om det skal leggjast til rette for eigne lauvtrebestand, lauvtre i grupper og som einskilde lauvtre. Der tilhøva ligg til rette for det, er det også ønskeleg med ei blanding av gran og furu.

Innslag av spreidde lauvtre i barskogen kan gi dårlegare stabilitet, ved at det dannast «lommer» som vinden kan ta tak i. Når barskogen blir eldre, kan lauvskogen også fort bli konkurrert ut. Med omsyn til stabilitet i bestandet og ulik vekstrytme mellom treslaga, kan det difor vere føremålstenleg å la lauvskogen stå i grupper eller i eigne bestand. Blanding av furu i grandominerte bestand gir betre stabilitet enn i reine granbestand.

Friluftsliv - rydd opp langs stiar

Både sertifisering og lovverk stiller krav til opprydding langs stiar og skiløyper ved skogbrukstiltak som ungskogpleie. Med stiar meiner ein stiar som er merkte, stiar som er synlege i kartserien N50, har tilsvarande bruk eller stiar som er tydelege i terrenget.

For meir informasjon om regelverket, sjå aktuelle kravpunkt etter Norsk PEFC Skogstandard og forskrift om berekraftig skogbruk.

Kulturminne

Alle kulturminne frå før 1537 og alle samiske kulturminne som er eldre enn 100 år, er automatisk freda (Kulturminneloven).

Det er skogeigar sitt ansvar å gjere seg kjent med kulturminne på eigedomen. Du kan undersøkje om det finst kjente kulturminne på eigedomen i Skogportalen i Kilden.

Normalt kan ein ta ut skog på- eller ved kulturminne. Størst risiko for øydelegging av kulturminne er ved terrengkøyring med lastetraktor/stor skogstraktor. Slik køyring bør ikkje skje nærmare enn 5 frå kjende kulturminne.

Når bør du gjennomføre tynning

Overhøgd

De fleste tynningar skjer når dei høgste trea i bestandet er mellom 14-19 meter høge (overhøgd). Skogbruksplanen er eit godt verktøy når skogeigaren skal identifisere bestand som er aktuelle å tynne. Bestand i hogstklasse 3 (klassifisering av yngre produksjonsskog) og bestand i hogstklasse 4 (eldre produksjonsskog), er mest aktuelle. I ein skogbruksplan vil ein ofte finne informasjon om tettleiken i bestandet, som kan brukast til å vurdere tynningsbehov.

Lokalklimatiske tilhøve

Lokalklimatiske tilhøve er viktige når ein vurderer å tynne. Er bestandet utsett for vind og mykje snø, kan tynningsinngrepet på kort sikt auke risikoen for skadar på gjenståande tre, som vindfall og toppbrekk.

Forsikringsselskapet Skogbrand har laga ein rettleiar om skogbehandling i stormutsett skog.
For tynning gjeld følgjande råd:

• tidleg tynning aukar stabiliteten på sikt
• dei første 3-5 åra etter tynning er bestandet ustabilt
• gjennomført ungskogpleie gir meir stabil skog ved tynning
• skogen er ustabil ut heile omløpstida ved sein og kraftig tynning

Spreiing av råtesoppar

I granbestand bør ein unngå tynning ved temperaturar over 5 gradar, på grunn av risiko for spreiing av råtesoppar. Alternativt bør ein behandle stubbar.

Køyreskadar

For å hindre køyreskadar og skadar på trea sine rotsystem, må ein ta omsyn til marka si bereevne. På beresvak mark er det naturleg å leggje tynningar til periodar med frost i bakken.

For meir inngåande informasjon om tynning og vurdering av tynningsbehov, sjå Skogkurs sin rettleiar for tynning.

Infrastruktur

Driftsprisen blir mellom anna påverka av kva moglegheiter entreprenøren har for rasjonell organisering av drifta. Flytting av maskiner og små tynningsdrifter er kostbart. Vurder difor å samordne tynningar på eigedomen med andre skogeigarar i nærleiken. Det vil vere ein økonomisk fordel både for skogeigar og entreprenør. Prioriter tynning i ungskogpleidde bestand. Her vil driftsoverskotet vere størst, fordi underskog og småtre er borte.

Kvifor tynne skogen

Tynning er eit tiltak for å betre vekst og kvalitet på dei trea som vil gi høgast verdi ved hogst. Tynning er også første moglegheit til å få inntekter frå skogen. Tynning påverkar mange av eigenskapane i både enkelttrea og skogbestandet, som produksjon, stabilitet og kvalitet.

Tidlege tynningar gir utgangspunkt for ein stabil skog, med virke av høg kvalitet, og er difor tilrådeleg. Lønsemda i tynning er mellom anna avhengig av treantall/kubikk, sagtømmerandel osv.

Er det gjennomført ungskogpleie kan ein få større dimensjonar og lågare driftskostnadar, som vil påverke det økonomiske resultatet av tynninga i positiv retning. Det er likevel mest vanleg å tynne som følgje av eit langsiktig fokus på å auke kvaliteten og volumet på dei beste trea. Ved å tynne kan ein oppnå lågare driftskostnadar og betre prisar i slutthogsten, som vil påverke det økonomiske resultatet av hogsten positivt.

Aktuelle tilskotsordningar

Skogeigar kan bruke midlane på skogfondskontoen til å finansiere tynning. Ved bruk av skogfond til å finansiere tynning, blir berre 15 prosent av beløpet få skogfondet inntektsført og skattlagd.  Resten er skattefritt.

Informasjon om korleis skogfondet fungerer og kva tiltak som kan dekkjast av skogfond.

Enkelte kommunar har tilskot til tynning.

Søkje tilskot til tynning

Gjødsling handlar om å tilføre nitrogen, slik at treet sitt opptak av næringsstoff aukar. Dette aukar tilveksten i barskogen, som gir auka tømmerpris ved sluttavverking.

Skogeigar sitt ansvar utan tilskot

Sjølv om ein ikkje søkjer tilskot til gjødsling, er det stilt ei rekke krav til kva areal som kan- og ikkje kan gjødslast i skogsertifiseringa. Desse krava er beskrivne i Norsk PEFC skogstandard.

Krava til gjødsling omfattar mellom anna:

• miljøomsyn
• vegetasjonstypar
• buffersoner
• periodar eigna for gjødsling

Skogeigar sitt ansvar med tilskot

Dersom du skal søkje om tilskot til gjødsling, er det utarbeidd eigne krav til gjødsling.

Miljøkrav

Miljøkrava for tilskot til gjødsling er angitte under:

• Miljøverdiar som er omtalte i rapporten Målrettet gjødsling av skog som klimatiltak, skal på førehand vere sjekka ut mot offentlege miljødatabasar og ein skal ta omsyn til miljøverdiane når gjødslinga blir utført.
• Det skal gjødslast med kalkhaldig nitrogengjødsel.
• Gjødslinga må utførast slik at ho ikkje påverkar verdifulle miljøførekomstar i nærleiken av dei gjødsla areala. Det skal setjast av ei gjødselfri sone på 10-15 meter.
• Det skal setjast av ei gjødselfri sone på minst 25 meter i nedstraums retning mot innsjøar, elver og bekkar med heilårs vassføring.
• Gjødsling med nitrogen skal ikkje skje før snøsmeltinga er ferdig. Elles skal ein tilpasse gjødslingstidspunktet slik at risiko for næringslekkasje blir minst mogleg.
• Det skal normalt gjødslast med inntil 15 kilo nitrogen per dekar.
• På gjødsla areal vil tilveksten auke i ein periode på seks til ti år, og hogst skal normalt utsettast i om lag 10 år, til gjødseleffekten er utgått.

Eigna vegetasjonstypar for gjødsling

Det kan gjødsles på eigna areal på vegetasjonstypane:

• blokkebærskog
• bærlyngskog
• blåbærskog
• småbregneskog
• storbregneskog
• torvmark med etablert forynging

Treslagssamansetjing

Gjødsling utførast i produksjonsskog med mindre enn 20 prosent lauv på furudominerte areal med bonitet F8 til F17 og på grandominerte areal på bonitet G8 til G20. Bestandet bør ha optimal tettleik og ikkje vere fleirsjikta. Lavartar bør utgjere < 50 prosent av marksjiktet.

Bonitet

Hogstklasse fire har prioritet. Veksterlege bestand av furu i tidleg hogstklasse fem kan gjødslast dersom dei ikkje er planlagt avverka før om lag ti år. Sein hogstklasse tre kan gjødslast nokre år etter at eventuelle tynningar er avslutta.

Område med restriksjonar

Det blei sett eit tak for gjødsling av skog på 25 000 dekar over ein femårsperiode frå 2016-2020 for område med direkte avrenning til Oslofjorden/Skagerrak. Frå 2021 starta ein ny femårsperiode i omsynssona.Kommunane innanfor restriksjonsområdet er angitte i vedlegg 5 i rapporten M174/2014 Målrettet gjødsling av skog som klimatiltak.

Kvifor gjødsle skogen

Gjødsling av skog fører til auka tilvekst, som igjen gir økt CO2-fangst. Dette er eit av tiltaka som er føreslåtte i rapporten Klimakur 2030: Tiltak og virkemidler mot 2030, og som har verknad også i eit kortsiktig perspektiv innanfor 10 år.

Gjødsling av skog vil auke den årlege produksjonen på arealet, med omlag 0,15 m3/dekar. Aktuelt årleg gjødslingsareal er om lag 50-100 000 dekar. Årleg CO2-opptak som følgje av gjødsling i eit slikt omfang over ein tiårsperiode er anslått til 0,2 millionar tonn CO2. Til samanlikning har Noreg  eit totalt årleg klimagassutslepp på 50-60 millionar tonn.

Gjødsling er eit effektivt tiltak for å auke produksjonen på arealet, og gir omgåande respons i form av auka tilvekst. Verditilveksten etter gjødsling gir god lønsemd i tiltaket.

For meir informasjon om gjødsling av skog som klimatiltak, sjå Skogkurs sitt faktaark om gjødsling.

I 2021 gjorde Landbruksdirektoratet, Miljødirektoratet og Norsk Institutt for Bioøkonomi (NIBIO) ei evaluering av ordninga med gjødsling. Les rapporten her.

Aktuelle tilskotsordningar

Skogeigar kan bruke midlane på skogfondskontoen til å finansiere gjødsling. Ved bruk av skogfond til gjødsling av skog, blir berre 15 prosent av beløpet frå skogfondet inntektsført og skattlagt. Resten er skattefritt.

Det kan søkjast om tilskot til kalkholdig nitrogengjødsling av skog som klimatiltak.

Søkje tilskot til gjødsling av skog som klimatiltak

Skogeigar sitt ansvar

Ved hogst skal du som skogeigar ta omsyn til framtidig produksjon og forynging i skogen, samstundes som du tar omsyn til miljøverdiane. Du må sørgje for at bruk av stiar, løyper og andre ferdselsårer ikkje blir unødig vanskeleggjort for allmenta etter at hogsten er avslutta. Kommunen kan påleggje deg som skogeigar å rette opp kjøreskadar eller andre skadar etter tiltak i skogen. Forskrift om berekraftig skogbruk har reglar om miljøomsyn, mellom anna ved hogst.

Nedanfor har vi lista opp ulike ansvarsområde som skogeigar må følgje opp før, under og etter hogst.

Miljøomsyn

Miljøregisteringar og hogst

Hogst kan normalt berre skje i område der miljøregistreringar er utførte. Skal du hogge i område der slike registreringar enno ikkje er gjennomførte, skal du leggje føre-var-tiltaka i Norsk PEFC Skogstandard til grunn.

Miljøregistrering i skog (MiS) er skogbrukssektoren sin kartleggingsmetodikk for å registrere miljøverdiar i skog. Hovudmålet for metodikken er å betre kunnskapsgrunnlaget og forvaltninga av biologisk mangfald i skog gjennom å registrere viktige livsmiljø for raudlista artar.

Skogen er dynamisk og Norsk PEFC Skogstandard seier at eit område skal vurderast periodisk for revisjon. PEFC har utgitt eigne retningsliner for dette, og Statsforvaltaren har retningsliner for å vurdere når det kan ytast tilskot til ein slik prosess.  

EU sin tømmerforordning

EU sin tømmerforordning skal stoppe ulovleg hogst av tømmer og motverke innførsle og handel med ulovleg hogd tømmer og treprodukt frå slikt tømmer innanfor EU.  

Er du skogeigar som sel eige tømmer blir du rekna som verksemdutøvar og skal oppfylle krava i tømmerforordninga.

Rapportering

Virkesdatabasen er ein landsomfattande database som inneheld opplysningar om tømmeravverking og trekt skogfond. Landbruksdirektoratet driftar databasen.

Det er kjøpar av tømmeret som er ansvarleg for å rapportere opplysningane til virkesdatabasen.

Dersom du som skogeigar ikkje sel til annan kjøpar, må du sjølv registrere eiga omsetning, og du vil då opptre både som kjøpar og leverandør.

Skogfond

Skogfondet består av midlar som skogeigarane pliktar å setje av ved alt sal av tømmer og biobrensel. Skogfondet skal gi deg eit betre grunnlag for langsiktige investeringar som skogeigar, og sikre viktige miljøverdiar i den skogen som virket kjem frå, eller i annan skog du eig. Du pliktar som skogeigar å setje av mellom 4 og 40 prosent til skogfond, av bruttoverdien ved sal av tømmer og biobrensel.

Den delen av tømmerinntekta som ein set av til skogfond blir ikkje tatt til inntekt og skattlagt. Inntektsføring skjer når ein tar pengane ut igjen frå fondet. Det er her skattefordelen oppstår, fordi ein andel av dette uttaket er skattefritt når pengane blir brukte til formål med skattefordel.

Den skattefrie delen av utbetalt skogfond er 85 prosent, og alle tiltak som kan dekkjast med skogfond gir skattefordel. Det vil seie at når ein investerer i skogen med ein tusenlapp som har vore innom skogfondskonto, så er det berre 150 kroner som blir skattlagde.

Les meir om skogfond her

Kvifor hogge skogen

Foryngingshogst er ei sluttavverking som inkluderer sjølve hogsten for å hauste verdien av tømmeret, og tilrettelegging for at det kjem opp ny forynging med nye tre på arealet. Etter hogst har ein skogeigar plikt til å forynge skogen.

Vi skil mellom opne og lukka hogstar, avhengig av kor mange tre som står att. Sidan foryngingshogsten også skal leggje til rette for den nye skogen, er det viktig å avgjere på førehand kva foryngingsmetode og treslag som passar best på ditt areal. Er skogen alt hogd, er avgjersla tatt, så her gjeld det å velje den metoden som fremjar føremålet best.

Open hogst

Flatehogst

Flatehogst inneber at alle trea hoggast på eit areal som er større enn om lag 2 dekar. Nokre brukar høgare arealgrense (til dømes 5 dekar). Flatehogst har stor effekt, både for flora og fauna, og for oppveksttilhøve for ny forynging. Dette er den normale hogstforma ved sluttavverking av gran, og det er vanleg at arealet blir planta til med 150-250 planter/daa etter hogst, avhengig av bonitet, driftsforhold og andre faktorar på veksestaden. Anna vegetasjon (bjørk, smyle og anna gras) etablerer seg raskt på opne flater og er ein sterk konkurrent til små granplanter.

Frøtrestillingshogst

Frøtrestillingshogst inneber at ein set att opptil 15 frøtre per dekar, som skal forsyne det nyhogde arealet med frø for å få opp ny forynging. Frøtrestillingshogst er vanlegast ved sluttavverking av furu. Frøtrea blir fjerna når den nye forynginga er blitt om lag 0,5 meter høg og tilfredsstillande tett. Ventar ein lenger blir høgda på forynginga ujamn, og faren for skadar under avverkinga aukar.  Utover å vere kjelde til frøforsyning, vil frøtrea som står att også få ein siste auke i vekst og ein betydeleg verdiauke.

Frøtrea blir valde ut blant tre med høg kvalitet, med omsyn til å få god kvalitet på avkommet og det framtidige bestandet. Frøtrea bør også vere stormsterke, sidan dei blir mykje meir eksponerte for vêr og vind når dei beskyttande nabotrea er hogde i hovudhogsten. På vegetasjonstypar som er vanskelege å forynge, kan markriving redusere problem med konkurrerande vegetasjon, blottleggje jorda og gjere det mykje lettare for frø å vekse opp til ny forynging. I høgareliggjande strøk (til dømes over 500 m.o.h. på Austlandet) kan det vere utfordringar med frøtrestillingshogst, sidan det sjeldnare er frøår der. I slike tilfelle kan markriving (særleg i forkant av eit forventa frøår) auke tilslaget betydeleg.

Lukka hogst

Skjermstillingshogst

Skjermstillingshogst inneber at ein set att 16-40 tre/ dekar, som skal forynge bestandet naturleg. I tillegg skal skjermen produsere i foryngingsfasen og verne småplantene mot sterk varme, tørke, frost, konkurrerande vegetasjon og snøtrykk.  Skjermtrea veljast ut blant store og stormsterke tre med djupe kroner, samstundes som dei skal ha gode genetiske eigenskapar som kan gi godt frø. Skjermtrea blir avverka når tilstrekkeleg forynging har kome opp i 0,3 – 1 meters høgd. Hogstforma er mest aktuell i granskog med gode tilhøve for naturleg forynging. Hogstforma er lite brukt i skogbruket i dag.

Selektive hogstar

Selektive hogstar kan definerast som «hogstar baserte på definerte kriterium for val av tre, som utviklar eller bevarer ein sjikta skogstruktur».

Ved selektive hogstar bevarast vanlegvis det meste av bestandsstrukturen og produksjonsapparatet, og på denne måten vil bestandet kunne produsere biomasse kontinuerleg. Selektive hogstar passar best på mark med gode tilhøve for naturleg forynging. Hogstforma er lite brukt i skogbruket i dag.

Bledningshogst

Bledningshogst er ei form for selektiv hogst og inneber at ein hogg enkelttre, i hovudsak store «utvaksne» tre. I mellom- og undersjiktet kan ein også ta ut tre for å løyse opp i tette parti eller ta ut tre med feil og skadar.  Hogstmetoden inneber ei gradvis forynging av skogen. Ein går inn med jamne mellomrom (10 til 30 år) og tar ut enkelttre eller små grupper av tre, slik at ein skapar rom der nye tre kan utvikle seg. Ein tar ut hogstmogne tre, samstundes som eit vekstkraftig restbestand står og produserer og forynger skogen naturleg. Hogstforma er mest aktuell i granskog med gode tilhøve for naturleg forynging. Hogstforma er lite brukt i skogbruket i dag.

Gruppehogst

Med gruppehogst meiner ein hogst av små grupper eller små flater, frå nokre hundre kvadratmeter opp til rundt to dekar store. Hogsten kan også kallast småflatehogst. Føremålet med gruppehogst er normalt at arealet skal foryngast naturleg frå kanten av attståande skog, men det er også mogleg å plante. Ved små flater, til dømes 0,5 dekar, kan gruppehogst betraktast som ein lukka hogst, sidan marka får beskyttelse og skugge frå tre rundt flata. Blir flata større, rundt 1-2 dekar, liknar gruppehogst meir på open hogst, med den betyding det har for naturleg forynging og artar som lever på- eller i tilknyting til flata. Hogstforma er lite brukt i skogbruket i dag.

Fjellskoghogst

Ved fjellskoghogst tar ein ut det meste av kubikkmassen av store tre og tre som har betydelege feil i midlare og lågare dimensjonsklasser. Ofte tar ein ut mellom 40 og 80 prosent av kubikkmassen, gran eller furu. Hogsten kan også minne om ein lav skjerm, viss dei fleste store trea er hogde ut. Ofte står det ikkje att meir enn 3-6 m3 av mindre og mellomstore tre per dekar etter hogsten. Nokre vel å setje att nokre få store, stormsterke tre. Forynginga blir normalt overlate til det naturlege (frø eller avleggarar). Hogg ein ut enda meir, vil produksjonstapet bli stort fram til ein har fått opp ny produksjonsskog. Sidan oppkomst av ny forynging tar ekstra lang tid i fjellskogen (det kan gå 10-30 år mellom gode frøår) er det viktig at all førehandsgjenvekst blir spart. På vegetasjonstypar med vanskelege foryngingstilhøve (til dømes på blåbærmark) kan hogstuttaket reduserast. Ein kan også markrive. Pionerartar med ugras og urter kan skape vanskar for ny forynging.

Nær tregrensa i fjellet er naturen sårbar og det er viktig å ikkje å ta ut for mykje, for at restbestandet skal gi ly og beskyttelse, både for ny forynging og for andre artar som lever i fjellskogen. Tar ein ut for mykje av fjellskogen, kan det kanskje ta 100 år eller enda lengre tid før ny skog med tilstrekkeleg tettleik har greidd å etablere seg. Fjellskog har også stor betyding for friluftsliv og rekreasjon. I Norsk PEFC Skogstandard (2022), står det i kravpunkt 11 [HP1] om hogst: «I fjellskog skal det legges vekt på å fremme og opprettholde et gammelskogpreg samt sikre foryngelse og produksjon. Ved hogst skal det derfor i størst mulig utstrekning brukes lukket hogstform i grandominert skog, og småflatehogst og mindre frøtrestillinger i furudominert skog».  Det ligg i namnet at hogstforma er utvikla for fjellskogen, der ho brukast ein god del og då ofte i kombinasjon med småflatehogst.