Prisutjamningsordninga for mjølk (PU)

Bruken av mjølkeprodukt og biprodukt er fordelt på to marknader, daglegvare- og industrimarknaden, avhengig av kva marknad produkta vert selde i. Ordninga har fire prisgrupper som produkta vert plasserte i. Det finst også fire biproduktgrupper for produkt basert på fløyte og myse.

Kvar prisgruppe og biproduktgruppe har ein sats, anten avgift eller tilskot. Landbruksdirektoratet fastset avgifter og tilskot for dei enkelte pris- og biproduktgruppene i ei eiga forskrift, Forskrift om satser i prisutjevningsordningen for melk og satser for produksjonsfløyte og tilvirkningsverdi på smør. Satsane vert i utgangspunktet fastsette for eitt år av gongen frå 1. juli kvart år.

Geografiutjamning skal gi moglegheit for lik pris til produsent uavhengig av kvar produksjonen er. Meieriselskap som hentar mjølk hos eigne mjølkeprodusentar, kan krevje eit innfrakttillegg.

Det kan også givast tilskot til distribusjon av drikkmjølk og fløyte i Nord-Noreg og til distribusjon av skulemjølk.

I prisutjamningsordninga for mjølk har det sidan 2000 vore nytta konkurranseframande tiltak for å bidra til auka konkurranse. Desse er

• tiltaket med differensierte avgifter og tilskot
• særskilt distribusjonstilskot
• spesiell kapitalgodtgjersle

Tiltaket med differensierte avgifter og tilskot

Tiltaket inneber at aktørar utanom Tine får ei lågare avgift eller eit høgare tilskot innanfor alle prisgrupper, unnateke gruppa for tørrmjølk. Storleiken på tilskotet er 27 øre per liter. Tiltaket vert også kalla generell korreksjon.

Bakgrunnen for tiltaket var at regjeringa ynskte å leggje til rette for høgare foredlingsmarginar for uavhengige aktørar i meieriindustrien. Dette fordi regjeringa meinte det ville gi auka økonomisk slagkraft for desse og dermed betre konkurranse.

Særskilt distribusjonstilskot til flytande mjølkeprodukt

Tiltaket vart innført i 2004 som eit tilskot til Q-meieriene. Bakgrunnen for innføringa var dei vesentleg høgare kostnadene Q-meieriene hadde i distribusjonen sin.

Frå 2016 har tiltaket vore selskapsnøytralt. Vilkåret for å få tilskotet er at meieriselskapet etter Landbruksdirektoratets skjønn, har vesentleg høgare distribusjonskostnader enn Tine SA.

Spesiell kapitalgodtgjersle

Tiltaket skal redusere etableringshindringane for meieriselskap med eigne mjølkeprodusentar, dvs. styrkje uavhengige meieriselskaps moglegheiter for å konkurrere med Tine om mjølkeprodusentane. Tiltaket skal likestille produsentar som leverer til Tine og uavhengige meieri når det gjeld tilgangen mjølkeprodusenten har til kapitalavkasting i Tine-systemet.

Spesiell kapitalgodtgjersle inneber at meieriselskap som har eigne mjølkeprodusentar og ikkje er ein del av meierisamvirket Tine, får utbetalt eit tilskot for å kompensere for Tines etterbetaling til mjølkeprodusentane. Tilskotet er i dag lik gjennomsnittet av dei siste tre års utbetaling til Tine medlemmer, + 5 øre per liter. Tiltaket vart innført frå 1. januar 2004. Til no har det berre vore Q-meieriene som har fått dette tilskotet.

Evaluering av dei konkurranseframande tiltaka i PU

Dei konkurranseframande tiltaka vert evaluerte kvart femte år. Under finn du evalueringane der du kan lese meir om dei ulike tiltaka.

• Evaluering av konkurransefremjande tiltak i prisutjamningsordninga for mjølk 2012
• Evaluering av konkurransefremjande tiltak i prisutjamningsordninga for mjølk 2017
• Utgreiing av særskilt distribusjonstilskot i prisutjamningsordninga for mjølk 2020
• Utgreiing av konkurransefremjande tiltak i prisutjamningsordninga for mjølk 2022